Rreth vitit 1640, arvanitasit zotëronin të gjitha arat jashtë qytetit të Athinës
Dy shekujt e parë të sundimit turk në Athinë janë ndoshta më të errëtat e historisë së saj të gjatë. Qyteti ra në vitin 1456 në duart e osmanëve. Vendosja e kolonëve turq i bëri athinasit vendas qytetarë të dorës së dytë, ndërsa shpërngulja e arvanitasve në veri dhe lindje të Athinës ishte një tjetër faktor paqëndrueshmërie. Po kur u vendosën arvanitasit në Athinë? Kush ishin athinasit “gagari”? Dhe si e mori emrin Plaka, lagjia më e vjetër e Athinës?
Arvanitasit në Athinë Arvanitasit e Arkadisë, Argonauflisë dhe Lakonisë midis viteve 1571-1573 morën pjesë në të ashtuquajturin “revolucion i Melissanëve” që pasoi disfatën osmane në betejën detare të Nafpaktosit. Turqit, duke i konsideruar të rrezikshëm, vendosën t’i transferonin në vende të tjera të pushtuara prej tyre.
Kështu Sulltan Murati III i dërgoi një firman kapudan pashait (kryeadmiralit) të Uluts Aliut të Egjeut për të transferuar paqësisht një pjesë të arvanitasve të Peloponezit në vende të tjera me kushte më të favorshme jetese se ato të Moresë. Uluts Ali në fakt u transportua në ishujt dikur të shkretë që duhej të ruheshin nga bastisjet e piratëve, si dhe në vende të tjera, arvanitasit e Moresë. Ndër këto vende ishte Atika, duke përfshirë Athinën. Lëvizjet e arvanitëve u bënë të paktën deri në vitin 1579. Ata u vendosën në Menidi, Phyli (Hasia), Mesogeia, Metamorfosi (dikur i njohur si Koukouvaunes), qytetin e Athinës e gjetkë.
Megjithatë, përmendja e parë e arvanitasve të Athinës është në ekspozitën e konsullit francez Jean Giraud (1674). Konsulli francez shkruan për të: “Qyteti ndodhet poshtë kështjellës (n. të Akropolit) e cila është shumë e lartë. Pjesa më e madhe është në drejtim të veriut dhe verilindjes, dhe në anën tjetër të kalasë ka vetëm disa shtëpi arvanitase. Në qytet ka 1300 shtëpi greke, megjithëse në regjistrimin e vojvodës dhe kryepeshkopit ato numërohen vetëm si 1050 për detyrimet që paguajnë, si secila shtëpi siç specifikuam më sipër (shënim: pjesa tjetër ishin të varfër që nuk paguanin taksa) dhe turqit rreth 600 shtëpi dhe arvanitasit rreth 150. Dhe nga ata të doktrinës latine janë vetëm tre, njërin që e blenë murgjit kapuçinë, tjetrin i Joannou Ziros dhe tjetri i Joannou Baptist Tripitiris…”. Siç përmend Giro, deri rreth vitit 1640, arvanitasit zotëronin të gjitha arat jashtë qytetit të Athinës. Biris konsideron se dhënia e pronave nga osmanët për arvanitasit ishte një mjet për t’i joshur ata të pranonin lëvizjet e tyre. Megjithatë, turqit vendosën taksa të rënda ndaj tyre dhe arvanitasit që nuk mund t’i përgjigjeshin, panë se pronat e tyre kalonin në duart e turqve. Biris përmend se nuk ishin arvanitasit e Mesdheut ata që ishin vendosur atje në fillim të shekullit të 15-të.
“Që atëherë rrënimi ekonomik i përkiste të kaluarës së gjatë dhe të harruar”. Ai madje shton se Giro përshkruan “varfërinë e dhimbshme edhe të atyre”, por kujtimi i tyre nuk ishte më i gjallë. Citate Biris
Emra athinas që ekzistojnë në monumentet e shkruara të qytetit dhe vijnë nga ushtarë arvanitë, disa prijës në fakt, në zotërimet e venecianëve në Peloponez: Adamis, Valamis, Varybopis, Bekousis, Ginis (Zinis sipas idiomës athinase), Golemis. , Zois, Kagadis, Kaparelis , Kourtesis, Matesis, Bardis, Borsas, Bouas, Bouzikis, Buk(jonë)ras, Progonis, Sklepas, Stinis, Sugras, Skurtis, Stervos, Chaimandas, Helmis. Dimitrios Kambouroglou shkruan për arvanitasit: “Turkalvanët (arvanitadët) përdoreshin zakonisht si roje të portave të qytetit dhe si taksambledhës dhe ata banojnë në juglindje të Akropolit, në lagjen aktuale Makrygianni, ku porta arvanitase e qyteti më vonë u quajt “.
Dimitrios A. Gerontas dhe Nikolaos G. Nikoloudis shkruajnë: “Arvanitasit: shumica e arvanitasve jetonin jashtë qytetit, kryesisht në fshatrat e Mesdheut. Në fshatrat e Atikës, arvanitasit përbënin shumicën e popullsisë. Arvanitasit ishin të krishterë ortodoksë, praktikisht pa arsim. Ata merreshin me punë bujqësore (bujqësi, blegtori) por ishin jashtëzakonisht të varfër deri në atë pikë sa nuk mund të paguanin taksat që u takonin dhe për pasojë u mbyllën në burg. Kushtet e tyre të jetesës ishin të vështira. Ata jetonin në kasolle të mjerueshme dhe jetonin me bukë, ujë, ullinj, djathë dhe produkte qumështi. Dieta e tyre rrallë ishte e larmishme me mish dhe verë. Varfërimi i tyre kishte shtyrë shumë drejt grabitjes në të cilën ata u kënaqën në malet përreth Athinës me hobenë si armën e tyre kryesore. Rreth mesit të shekullit të 17-të, një bandë e përbërë nga 122 arvanitas terrorizoi për pesë ose gjashtë muaj pa dallim.
Turqit dhe grekët e Atikës me rezultatin se është pothuajse e pamundur të shkosh nga qyteti në fusha. Më në fund, u deshën formimi i një skuadre të madhe ndjekjeje me turq dhe grekë dhe përpjekje të forta për ta detyruar bandën të largohej nga ambientet e tyre.
Atika. Veshja e arvanitasve ishte një këmishë e thjeshtë, pantallona që arrinte deri në gjunjë dhe një kapele apo kapele e kuqe. Veshja e grave ishte gjithashtu e thjeshtë”. Dionysios Sourmelis konsideron se zbritja e arvanitasve në Greqi ndodhi pas vdekjes së Skënderbeut (1468) dhe se ata që erdhën në Atikë ishin proporcionalisht më të voglit nga ata që jetuan në Peloponez dhe në Beoti dhe shton: “Prandaj athinasit, pasi i pritën këta refugjatë të fesë së tyre, u dhanë tokat e tyre në Atikë si prona për t’i kultivuar sipas një marrëveshjeje dhe ky zakon ka zgjatur deri më sot (përfshirë rreth 1840)”. Madje ai shton se për shkak se mbikëqyrësit e caktuar nga vojvoda për të mbledhur taksën e të dhjetës ishin kryesisht turkalvanë, banorët e fshatrave ku jetonin arvanitasit u detyruan të konsideroheshin “I shqiptarizuar”: “Ai i do nënshtetasit e Zotit nëse asimilohen”, shkruan Surmelis dhe vazhdon: “Dhe të fundit nga shqiptarët janë banorët e Acharna, Koukouvaunes (sic) dhe Amarousiou, të cilët e pranuan shqiptarizmin pas mesit të shek. shekulli i 10. njëqindvjetori (shek. 18)’.
Kush ishin gagarët e Athinës?
Sipas FJALORIT ETIMOLOGJIK BAMBINOTI “Gagaroi Athinas” ishin athinasit vendas gjatë pushtimit turk, sepse i mbyllnin dyert me gagaro. Çfarë ishte gagaroo? Sipas të njëjtit fjalor ka qenë “shul porte prej druri” dhe etimologjia e fjalës është si vijon: anti-huaz