Nga ing. Abdulla Diku
Kjo është foto e një trungu të prerë gështenje në Markaj (Tropojë), i cili nëse e vëren me kujdes, përbëhet nga bashkimi i katër gështenjave më të vogla, që në fillimet e tyre rriteshin veç e veç dhe që janë bashkuar më vonë në një trung të vetëm.
Procesi i bashkimit të drurëve në një, njihet si ‘Inoskulim’ apo një lloj “shartimi” natyror.
Inoskulimi pra, është një fenomen natyror në të cilin trungjet, degët ose rrënjët e dy pemëve rriten së bashku në një mënyrë biologjikisht të ngjashme me procesin artificial të shartimit.
Kjo çuditshmëri biologjike përdoret në fakt si bazë për procesin e shartimit – dhe është shumë e pazakontë në natyrë. Me kalimin e kohës, indet e drureve përzihen, duke i lënë ata të ndajnë lëndët ushqyese dhe ujin me njëri-tjetrin – në mënyrë të vërtetë më të mirë e me të shëndetshme.
Nëse shihen rrathët vjetorë të trungut, duket se rritja e katër gështenjave ka qenë disi më e mirë pas bashkimit.
Pra në këtë rast bashkimi ka rezultuar më efektiv.
Kur haset, kjo situatë është zakonisht bashkimi i dy drurëve ose pjesëve të tyre, por bashkimi i katër drurëve bashkë është vërtetë një ekstremitet i rrallë.
Si ndodh?
Kur lëvorja e jashtme e një peme hiqet ose gërvishtet, indet e brendshme ekspozohen – veçanërisht kambiumi (indi përgjegjës për rritjen), ksilema (indi përgjegjës për transportimin e ujit dhe lëndëve ushqyese nga rrënjët në pjesët e sipërme të pemës) dhe floema (indi përgjegjës për transportin e ushqimit dhe lëndëve organike nëpër pemë). Një plagë mund të ndodhë kur një degë thyhet për shkak të erës, borës ose akullit, ose kur dy trungje gërvishten me njëri-tjetrin ndërsa tunden nga era. Pemët i përgjigjen plagëve duke prodhuar indin kallus (një grup i paorganizuar qelizash të rëndësishme parenkimale) që rritet relativisht shpejt për të mbrojtur indet e brendshme të ekspozuara. Përfundimisht, rritja e kallusit zhvillohet në dru të plagosur, i cili i ngjan drurit normal me qeliza të organizuara e që formojnë indet e ndryshme (ksilemë, floemë, kambium).
Pra më së shumti ngjarje të ngjashme tregojnë ‘se aksidentet’ ndërmjet dy drurëve japin anomali të tilla. Por mater të tillë, janë shumë.
Është e zakonshme që në një trung të dalin e rriten veçmas disa filiza e më vonë drurë, por që disa trungje të bashkohen për t’u rritur si një i vetëm, është ngjarje ekstreme natyrale.
Pemët e bashkuara natyrshëm janë nderuar si simbol i dashurisë dhe martesës në kultura të ndryshme dhe kanë frymëzuar artin dhe letërsinë gjatë gjithë historisë njerëzore. Kështu, pemët e “shartuara natyralisht” ndonjëherë quhen edhe pemë “martese”. Është interesante se fjala “inosculation” rrjedh nga latinishtja osculum, që do të thotë puthje.
Në këtë rast duket si puthje me saldim